Frå mus til menn

Publisert 03.05.2013 - 15:19

Måndag opna den nye dyreskannaren på Haukeland universitetssjukehus. Planen er at forsking på mus skal ha nytte for folk.

Miljøet for nukleærmedisin heldt på å døy i Bergen. Så gjekk Trond Mohn inn med pengar. No står forskingsmiljøet endå sterkare etter at den nye PET/CT-skannaren for smådyr er klar til bruk.

Skannaren er finansiert med 12 millionar kroner frå Bergens medisinske forskningsstiftelse (BMFS), tre millionar kroner får Forskingsrådet og éin million kroner frå Det medisinsk-odontologiske fakultetet (MOF).

Som julekvelden
– Dette er ein heilt spesiell dag for oss, som vil opne nye mulegheiter for forskinga, fortalde leiar Rolf Reed ved Institutt for biomedisin.

– Dette må vere litt som å vere born på julekvelden for dykk som skal jobbe med det. Eg må få uttrykke ein stor takk til Bergens medisinske forskningsstiftelse og Trond Mohn for denne gåva, sa prorektor Berit Rokne, som representerte rektoratet ved opninga måndag.

Ideen om å ha ein dyre-PET til bruk ved forsking har eksistert ei stund. MOF søkte i si tid Forskingsrådet om pengar til skannaren.

Smådyr
– Dei fekk ei glimrande evaluering, men ingen pengar, fortalde Kåre Rommetveit, som leiar BMFS.

Men då Trond Mohn var til stade på eit arrangement for ei av dei andre gåvene han har gitt til det medisinske fagmiljøet, overraska han alle med å gi pengar til nok ei særleg dyr maskin, og denne gongen ei som kun kan brukast på forsking. Diagnostisering av sjuke kjæledyr er ikkje ein del av planen, og skannaren passar berre til mindre dyr, som rotter og mus.

PET-skanning har mange bruksområde, og er særleg brukt til kreftdiagnostisering. Radiokativitet, til dømes radioaktivt fluor, blir kopla til druesukker, som deretter blir sprøyta inn i kroppen. Druesukker samlar seg særleg somme stader i kroppen, og ein av desse stadene er veksande kreftsvulstar. Dermed kan ein lettare sjå om ein kreftsvulst har spreidd seg.

To meter lang skannar
Men i forsking er det mange andre bruksområde. PET gjer det mellom anna muleg å kontrollere kor mykje medikament ein får levert inn i eit område, ved å radiomerke medikamentet først.

Den nye skannaren har både PET og CT, på same måte som den store PET-skannaren på Haukeland. Katherine Ferrara frå UC Davis i California samarbeider med UiB, og er entusiastisk på vegne av forsking rundt PET-miljøet.

– Framtida for PET er lys, og teknikken kan brukast på mange område. I California er vi i ferd med å lage ein to meter lang PET-skannar, kombinert med MR. Då vil ein berre trenge å injisere ein tidel av volumet ein bruker i dag, fortalde Ferrara, som deltok på opninga.

Givar Trond Mohnog påtroppande rektor Dag Rune Olsen følgjer nøye med når dekan Nina Langeland viser kor rotter og mus skal liggje. Foto: Dag Hellesund

Ole Heine Kvernenes forklarer Trond Mohn korleis ein lagar det radioaktive druesukkeret som blir brukt i PET-skannarane. Foto: Dag Hellesund

PET/CT-skannaren er framleis ikkje i full drift. Då er restriksjonane for vitjing langt strengare. Difor blei det muleg for mange å sjå fasilitetane under opninga. Foto: Dag Hellesund

Frå mus til menn

Positronemisjonstomografi (PET)
PET er ein biletdiagnostisk teknikk der ein brukar radioaktive stoff for å framstille funksjonar og biokjemiske prosessar i levande vev. Det er altså muleg å studere sjukdomsprosessar på molekylnivå, i motsetnad til røntgen, som viser anatomien i kroppen. I PET bruker ein ulike radioaktivt merka sporstoff for å sjå på ulike tilstandar. Den største bruken er innanfor kreftdiagnostikk og undersøkingar av hjernen.
Ulike radioaktive virkestoff kan brukast til å sjå på ulike prosessar, men så langt er det berre fluor-18 som blir produsert for medisinske undersøkingar i Bergen. PET-skanning utset pasienten for ein radioaktiv stråledose, på same måte som røntgen.

Computertomografi (CT)
CT er ei radiologisk undersøkingsmetode der ein ved hjelp av røntgenstråling lagar snittbilete av ein lekamsdel.
Kroppen blir skanna med tynne røntgenstråler frå mange vinklar, og bileta blir rekonstruerte av ei datamaskin. Ein kan og bruke kontrastvæske under undersøkinga for å sjå særskild på somme delar av kroppen. Ved PET-skannaren på Haukeland universitetssjukehus gjer ein både ei CT og ei PET-undersøking samtidig. Dermed får ein både ein god anatomisk (CT) og ein biokjemisk (PET) framstilling av pasienten sitt indre i ei og same undersøking. CT-bileta blir òg brukte til å redusere feilkjelder i PET-bileta.

Magnetresonanstomografi (MR)
MR er òg ein radiologisk undersøkingsmetode brukt for å framstille bilete av kroppsvev. MR er spesielt god til å framstille sjukdom i blautvev, og kan òg brukest til å studere funksjonen til ulike organ. Teknologien tek utgangspunkt i den spesifikke eigensvingetida atom har, og korleis dei oppfører seg når dei er utsette for radiobølgjer i eit kraftig magnetfelt.
For betre å sjå ein prosess eller ein skade kan det brukast kontrastmiddel under undersøkinga. Desse er ikkje radioaktive, men inneheld metall. MR blir mellom anna brukt til å sjå på sjukdommar i hjernen og sentralnervesystemet. Multippel sklerose, skiveutgliding, funksjonen til hjartet og karnettverket i hjernen er typisk bruk av MR. Teknologien brukast mykje for å undersøke ungar, fordi dei ikkje blir utsette for skadeleg røntgenstråling. Det gjer og MR spesielt godt egna i forsking, til dømes for å forstå korleis den friske og sjuke hjernen fungerer. Det er nyleg blitt utvikla PET-skannarar som er kombinerte med MR i staden for CT.

nyheter

Frå mus til menn

Frå mus til menn

Meld deg på nyhetsbrev fra På Høyden!