Då Jan Martin Nordbotten tok hovudfagseksamen som tjueåring, var han ikkje sikker på om han var interessert i ei lang akademisk karriere. Tre år, ein doktorgrad og ein Meltzerpris seinare, er han framleis ikkje sikker. Men førebels er forsking moro å drive med, tykkjer han.
– Den drivande krafta er nok rein nyfikne. Med matematikk kan du forklare korleis så utruleg mange ting heng i hop. Vi sit på ei stor verktøykasse som kan vere nyttig på mange andre fagfelt. Det gjev den beste basisen eg kan tenkje meg for å forske på konkrete problem innan mange ulike område.
Yngste doktor
Nordbotten er den yngste som nokon gong har teke doktorgraden her i landet. Han er fødd i 1982 og disputerte i april 2004. 8. mars i år fekk han Meltzerprisen for yngre framifrå forskarar for 2004, i lag med Karl Johan Tronstad ved Institutt for indremedisin.
– Sjølvsagt er det kjekt at folk tykkjer arbeidet mitt er bra, seier han.
No er han postdoktor ved Matematisk institutt. Om nokre månader dreg han til Princeton University for å arbeide der i haustsemesteret. Han held fram med problemstillingane frå doktoravhandlinga, som dreidde seg kring lagring av CO2 på havbotnen, men han har utvida fokuset litt.
– Ein kan ikkje berre halde fram i same stilen. Eg har brukt mykje tid på å lese meg opp på nye ting som ligg litt utanfor det eg har drive med tidlegare, seier han.
CO2-løysing står på vilje
Det har lenge vore diskutert å deponere CO2-utslepp på havbotnen. Nordbotten har jobba med å modellere og berekne risiko for lekkasje ved slike deponeringar.
– Å løyse CO2-problemet er teknisk mogleg, men det står mykje på politisk vilje. Men det går i rett retning. No veit vi i alle fall meir om korleis desse tinga fungerer, og det er jo bra. Som matematikarar er det dette som er vår jobb, seier han.
– Samstundes arbeider dei med å finne tekniske løysingar på energiproblemet som er betre enn berre å køyre bosset ned i bakken. Dersom ein klarer det, er det jo det beste. Men mitt problem går ut på å gripe fatt i dei fysiske problemstillingane ved CO2-deponering som verkar relevante og interessante – altså relevante for samfunnet og interessante for meg – og deretter trekke ut dei matematiske problema og analysere dei. Eg får vere med heilt frå fysisk problem, til numerisk løysing, og til og med prøve å rekne ut kva som skjer i framtida. Det trivst eg veldig godt med. Det er mange måtar å gå til åtak på likningane på, alt etter kva ein meiner er viktig, smiler han.
Frå liten til stor skala
Nordbotten forklarer at å løyse slike problem numerisk, inneber ein vanskeleg overgang der prosessar som er godt kjende i liten skala, skal studerast i stor skala. Det er dei same utfordringane ein møter når ein skal lage klimamodellar.
– Vi samarbeider med gruppa ved Princeton om dette, men der har dei eit litt anna fokus som går på vatnet sitt krinslaup. Når det regner, vil du oppleve at bakken blir fuktig. Men kva er det eigentleg som skjer? Kor går vatnet? Noko renn ned i grunnvatnet, noko blir teke opp av plantar, noko fordampar og så bortetter. Slikt er viktig å vite om ein skal forvalte grunnvatn- eller planteressursar, eller lage ein klimamodell. Vi veit ein del om kva eit grantre gjer når det regner på det. Men i éi celle i ein klimamodell er det mange grantre og andre plantar, og alle har ulike eigenskapar. Dessutan vil vatnet renne vekk nokre stader, og samle seg opp andre stader. Du får enormt komplekse problem som eigentleg er uløyselege, men samstundes store og viktige. Då må ein berre jobbe med den vesle biten ein kan, og det er veldig spennande å vere involvert i.
Overført på CO2-problematikken, blir spørsmåla: Kor blir det av CO2-en etter at han er pumpa ned i havbotnen? Vil han bli der, eller forsvinne? Og kor viktig er det at han blir der? Kor lite må lekkje ut for at det skal vere verd å pumpe han ned?
– Så lenge det eg jobbar med, er så viktig og interessant, har eg all mogleg motivasjon for å halde fram med det, hevdar Nordbotten.
– Som matematikarar står vi jo der med ei låvedør av innsikt til eit vell av problemstillingar!